تغییر خط فارسی احتمالاً امروز در حد یک ایده و خیال پردازی است. این ایده‌ی جدیدی نیست و حتی همین دو دهه اخیر هم حداقل دو خط پیشنهادی براساس الفبای لاتین یا غربی پیشنهاد شده است (یوروفارسی و نیو پرژن) اما در طول چندین دهه همواره مقاومت در برابر اصلاح و تغییر خط کنونی وجود داشته است. دور شدن مردم از خط عربی (خط اسلام و قرآن) و یا مخالفت با تغییر خط به دلیل مبارزه با غرب زدگی و همچنین ادعای غریبه شدن مردم با میراث مکتوب خود و همچنین جدا افتادن هنر خوشنویسی که البته همگی قابل تامل هستند، اما آیا موارد فوق به این معناست که اشکالات خط فارسی را نادیده بگیریم؟ آیا بدین معناست که هیچگونه حرکتی در اصلاح این خط انجام ندهیم؟ آیا براستی خط فارسی در ایده آل ترین حالت ممکن و ابزار کاملاً بی نقص برای زبان فارسی است؟
برای چند هزار سال ایرانیها خط خود را نداشته اند. بعد از خط میخی ایرانیها الفبا و خط را از دیگر اقوام و تمدنهای همسایه خود وام گرفته اند. خط کنونی فارسی هم در واقع بیشتر تلاشی برای زنده نگه داشتن زبان فارسی با تغییراتی در خط کوفی و عربی بوده است. جالب است بدانید خط عربی نیز خود دارای مشکلات متعددی بوده و در دوره ای پس از اسلام اصلاحات زیادی روی آن صورت گرفته است.
در این نوشته قرار نیست خط جدیدی را برای نگارش زبان فارسی پیشنهاد دهم اما بد نیست اشاره ای شود به یک خط ایده آل برای زبان فارسی
1. هر صدا یک حرف
در الفبای ایده آل هر حرف فقط یک صدای مشخص دارد و از حروف هم‌واج خبری نیست. شاید در برخی نقاط ایران مردم تفاوت برخی حروف (مانند ز- ظ - ض - ذ، س - ص - ث، ق - غ، ت -ط، ه - ح) را متوجه می شوند اما عموم فارسی زبانها بصورت شنیداری تفاوت آنرا متوجه نشده و یا نمیتوانند آنرا تکرار کنند. اکثر این حروف (احتمالا بغیر از ث ) فقط و فقط برای این در خط فارسی هستند چون الفبای فارسی از الفبای عربی گرفته شده است.
2.وجود مصوتها در خط
ساده بگویم یک ایرانی یا فارسی زبان مجبور است تلفظ تمام کلمات را حفظ کند. یک دانش آموز از همان ابتدای یادگیری خط فارسی به جای یادگیری خط در واقع تلفظ کلمات را حفظ میکند چرا که در زبان فارسی تنها در شرایط خاص از اِعراب استفاده می شوند و فتحه، کسره و ضمه‌ی روی هر کدام از حروف در کلمه را باید حفظ کرد. اگر یک فارسی زبان یک واژه جدید را بصورت نوشتاری ببنید تنها میتواند حدس بزند که چگونه تلفظ می شود و میتواند آنرا به چندین شکل مختلف تلفظ کند! قطعاً در یک خط خوب و یک خط مهندسی شده نباید شاهد چنین اشکالی باشیم بنابراین وجود مصوت ها در الفبا و واژه بصورت تصویر و کاراکتری متفاوت اامی است.
3.نویسه های جداگانه
بسیازی از نویسه ها در خط فارسی عموماً بصورت پیوسته در یک واژه در کنار یکدیگر قرار میگیرند. حقیقت این است که در این پیوستگی هیچ مزیتی وجود ندارد و در واقع خط را که باید ابزاری ارتباطی باشد پیچیده و مبهم تر می کند. چسبیدن حروف به یکدیگر بدین معناست که زبان آموز نه یک تصویر و کاراکتر که چندین شکل از یک نویسه را باید حفظ کند. اگرچه ما سی و دو نویسه در الفبای فارسی داریم اما با توجه تصویر و شکلهای هر نویسه که گاهی در ابتدا، میان، بصورت مستقل و انتهای واژه متفاوتند تعداد اشکالی که باید یاد گرفت بالاتر از این عدد است. پیوستگی این نویسه ها در نهایت تلاش برای تفکیک حروف را در ذهن و یادگیری این خط را سخت تر می کند. اگر امروز ما براحتی واژه ها را میخوانیم دلیلش تنها این است که ما حتی شکل کلمه را نیز حفظ کرده ایم و البته حفظ کردن شکل واژه ها حتی در دیگر زبانها با نویسه های جداگانه نیز اتفاق می افتد (این شیوه مغز برای تسریع در خواندن است) اما برای ما تا حدودی حیاتی است و در نظر بگیرید که زبان آموز بایستی وقت بیشتری را صرف حفظ شکل کلمات کند.(ب رای-درک-ب ه ت ر-ک اف ی س ت-یک-ج م ل ه-را-ک ه-ب ا-ح ر و ف-ج د ا-ن و ش ت ه -ش د ه-را-ب خ و ا ن ی د)
4.از چپ به راست
خط فارسی از راست به چپ نوشته می شود و البته حتی خطهای قبلی در ایران مانند خط پهلوی نیز اینگونه بوده است. (خط پهلوی ریشه مشترکی با خط آرامیها دارد و بسیاری از خطوط در خاورمیانه ریشه های مشترک داشته اند) . حقیقت این است که صرفا سمت و سوی چینش نویسه ها مشکل نیست. مشکل از آنجا شروع می شود که پای اعداد و ریاضی در میان باشد. بگذارید مثالی بزنم، فرض کنید گفته های فردی را مکتوب میکنید (یا دیکته می نویسید) گوینده در میان صحبتهای خود عدد، مبلغ، تاریخ یا عبارتی ریاضی را میگوید مثلا واژه اول را با "یک" شروع می کند. اینجاست که شما باید پیش بینی کنید که چقدر فضا نیاز دارید که عدد یا عبارتی را که هنوز کامل گفته نشده را بنویسید. در واقع اینکه شما خط را از راست به چپ بنویسید اما عددها و عبارات ریاضی را از چپ به راست گاهی دردسر ساز می شود. این قضیه حتی در خواندن هم مشکل ساز است بطور مثال اگر جایی بخوانید که نوشته 1+2+3 و یا 1 2 3 چگونه باید آنرا بخوانید (سه دو یک و یا برعکس) این فضیه در عبارات ریاضی تقریبا تبدیل به یک جهنم می شود و در نظر بگیرد حتی ویرایشگرهای مختلف هم برخورد متفاوتی با چینش این عبارات در بین حروف فارسی دارند.
نگارش از چپ به راست (خط میخی پارسی باستان و در واقع اکثر خطوط میخی کشف شده نیز از چپ به راست هستند ) میتواند این مشکل را کاملاً حل کند.
آیا ما باید برای اصلاح خط فارسی از خط لاتین و یا الفبای غربی استفاده کنیم؟ به نظر نمی رسد که اامی در این زمینه باشد و در واقع اصل اساسی این است که نویسه ها ساده و زیبا باشند. بطور مشخص برخی الفباها مانند الفبای انگلیسی کارایی لازم برای زبان فارسی را ندارد.(برای مثال ما نیازی به دو شکل یا حالت برای نویسه ها به مانند آنچه در خط انگلیسی است نداریم) ما میتوانیم الفبایی با هویت کاملا جدید درست کنیم یا با الهام از خطوط دیگر ( به مانند پیدایش خط سیرلیک) خطی نوین و در عین حال آشنا ابداع کنیم. یک مزیت استفاده از نویسه های الفباهای موجود استفاده و همراهی با سالها تغییر و نرم تر شدن و سازگارتر شدن این نویسه هاست. (تنها کافیست نگاه کنید شکل نویسه ها در الفبای انگلیسی در سیصد یا چهارصد سال چگونه بوده و امروز چقدر ساده تر شده است)
همچنین لازم است اشاره کنم با تغییر خط ارتباط ما با میراث ادبی گذشتگان قطع نخواهد شد اکثر ما همین الان هم نمیتوانیم یک دست نویس فارسی (کتاب یا نامه) از پانصد سال پیش را درست بخوانیم و عموماً وقتی با ویرایش و بصورت چاپی است آنهم با مکث روی برخی کلمات برای چگونگی تلفظ آن (یا با تلفظ اشتباه واژه) می توانیم آنرا بخوانیم. ما میتوانیم شاهنامه یا اشعار حافظ و . با خط جدیدی که کاراتر است و با سادگی و اشتباه کمتر در تلفظ و یا حتی معنا بخوانیم که این مزیتی بالاتر است و در نهایت خط عربی-فارسی را نیز در کنار خط نوین یاد خواهیم گرفت.
در نهایت آنکه میدانم آنچه گفته شد یک خیال پردازی است اما خیالی شیرین است و امیدوارم روزی شاهد ویرایش خط فارسی باشیم.
یک روش ساده برای کاهش سواستفاده از اطلاعات کارتهای بانکی
رمزارز بومی ، آیا تجربه تلخ موسسات مالی و اعتباری تکراری خواهد شد؟
خط ,فارسی ,یک ,نویسه ,زبان ,ها ,و در ,خط فارسی ,در واقع ,نویسه ها ,می شود
درباره این سایت